Aspecten van staf op een Sudburyschool.

Vaak hoor ik mensen vragen wat de rol is van de stafleden? De rol van stafleden is niet eenduidig uit te leggen, het is in ieder geval niet te vergelijken met de rol van een leraar in een reguliere schoolomgeving. De competenties van onderwijzers zijn niet de primaire competenties die maken dat je een goed staflid bent. Stafleden hebben een heel andere rol binnen deze school, en juist de diversiteit binnen de groep van stafleden, de combinatie van heel verschillende achtergronden, opleidingen en competenties, maakt deze school compleet. Hoe zit dat dan …?

De vraag wat de rol van staf is op een Sudburyschool, is ook al heel vaak gesteld aan de oprichters van de Sudbury Valley school zelf, en ook zij hebben lang geworsteld met die uitleg . Daniel Greenberg[1] gaat eerst terug naar de rol van volwassenen in het leven van een opgroeiend mens in de geschiedenis. Een jong persoon groeide op binnen zijn familie en leefgemeenschap en leerde zich aan te passen aan de verwachtingen van die leefomgeving. Zodoende leerde je je al jong aan te passen aan de groep, je gedrag bij te stellen met alle volwassenen in je omgeving als voorbeeld. Daarnaast leerde je van jongs af aan om taken uit te voeren en je te ontwikkelen in vaardigheden die je nodig had om te kunnen overleven in die samenleving. Ondanks de vele nuttige taken die kinderen deden in die tijd, waren het de volwassenen die de voortgang van het leven van de groep garandeerden, door de uiteindelijke verantwoordelijkheid voor de essentiële taken op zich te nemen. Een gezond kind heeft in principe alle ingrediënten in zich om te kunnen leren vanuit zijn directe omgeving, hoe gecompliceerd die omgeving ook mag zijn. Uiteindelijk zal hij/zij zich ontwikkelen tot een volwassen persoon met alle begrip voor die volwassen verantwoordelijkheid naar zijn leefomgeving. Het reguliere schoolsysteem heeft van die vaardigheid gebruik gemaakt om kinderen in klassen die dingen bij te brengen die als belangrijk worden gezien. Echter is er in een jaarklassensysteem niet echt sprake van een gemêleerde groep mensen, jonger en ouder, waarin die fundamentele vaardigheden als verantwoordelijkheid voor eigen gedrag en naar de leefomgeving (lees de samenleving) als van nature aangeleerd kunnen worden. Op een Sudburyschool is die omgeving juist daarop ingesteld.

Op een Sudburyschool leef je een samenleving in het klein. Jong en oud vervullen hierin taken en rollen die bij het echte leven horen. De school is een bedrijf, een organisatie waarin geld te besteden is, activiteiten ondernomen worden en waar kaders waarbinnen dat alles gebeurt, worden vastgesteld. Dit alles gebeurt met het gangbare ritme van de dag. Binnen die kaders ben je vrij om zelfstandig dingen te ondernemen, alleen of samen met anderen. Als staf ben je niet meer dan een spil die de onderneming “school” draaiend houdt, je bent de uiteindelijke verantwoordelijke voor het functioneren van de organisatie als geheel.

In de vroegere leefgemeenschappen waren volwassenen voor kinderen een bruikbare bron van wijsheid, levenservaring, verhalen en volwassen gedrag, aldus Greenberg, ook al leerden ze de meeste vaardigheden onderling, door om te gaan met kinderen van alle leeftijden. In principe heeft staf op een Sudburyschool precies die zelfde rol te vervullen.

Volwassenen hadden de ervaring van de groei uit het kind zijn naar de volwassenheid, ze hadden daarin meer levenservaring opgedaan en konden daarin een rolmodel vormen voor opgroeiende kinderen. Zij hadden zich bekwaamd in een vak, konden zichzelf onderhouden, genoten bepaalde verantwoordelijkheden, en waren succesvol (of onsuccesvol) in het leven. Kinderen spiegelden zichzelf aan de vele rolmodellen die ze in hun omgeving hadden. Alle volwassenen golden vaak als een uitgebreide familie, als een groep van extra ouders. Op een Sudburyschool kunnen studenten stafleden als model zien waaraan zij zichzelf kunnen spiegelen. Staf leeft het volwassen leven voor, onderneemt dingen, neemt taken en verantwoordelijkheden op en is feilbaar. Staf is een echt en eerlijk voorbeeld van hoe een volwassene leeft en denkt.

In het verleden waren volwassenen vaak mentor in een bepaald kennisgebied waarin ze een expertise hadden ontwikkeld. Ze waren beschikbaar om vragen van nieuwsgierigen te beantwoorden en diegenen te trainen die dat wilden. Ook in die zin speelt staf een belangrijke rol binnen de school. Stafleden hebben een kennis en ervaringsachtergrond op allerlei gebied. Veel stafleden werken als ondernemer, in de zorg of in het bedrijfsleven naast het zijn van staflid voor de school. Ook hierin vormen zij een bron van recente kennis en ervaring voor de studenten.

Is er een verschil met vroeger en nu? Wij denken van niet. Informatieverwerking en communicatiesystemen hebben een wereldwijd dorp gecreëerd. Deze omgeving is in vele opzichten vergelijkbaar met de situatie waarin onze voorouders opgroeiden. De afgelopen 500 jaar kan gezien worden in het licht van het ijveren van de menselijke soort naar een wereldwijde uitbreiding van de leefomgeving, waarin we uitermate succesvol zijn geweest. De nieuwe situatie van het post-industriële tijdperk versterkt het belang van de familie, en de vergrote familie, binnen de context van een sterk veranderde cultuur. Een Sudburyschool is een school die past bij deze veranderende cultuur. een Sudburyschool is gebaseerd op De Sudbury Valley School die kinderen een soort van volwassen-wording toestaat, die de norm was tijdens het grootste gedeelte van de evolutionaire geschiedenis van het menselijke ras. Een Sudburyschool sluit daarmee naadloos aan op de huidige samenleving.

Zoals we hebben gezien zijn volwassenen een normaal en integraal onderdeel van een samenleving in oneindig veel rollen en functies. Je kan uiteindelijk alleen begrijpen wat staf doet als je denkt vanuit het perspectief van een samenleving. Staf vervult alle taken om een gemeenschap op veilige en verantwoordelijke wijze draaiend te houden. Staf is de spil van de school en een voorbeeld voor alle studenten.

Op een school als een Sudburyschool zijn er vele aspecten die maken of je geschikt bent als staf. Je geschiktheid wordt beoordeeld door de Schoolmeeting, en ook nog eens tijdens de jaarlijkse stafverkiezingen. Het “vak” staflid vraagt heus geen bovenmenselijkheid, het vraagt voornamelijk eigenschappen die de essentie van het schoolmodel ondersteunen.