Vertrouwen

Door Suzanne Dijkstra

Les geven aan een groep kinderen valt niet mee. Niet alleen is er de lesstof, het leerdoel, de uitleg en de oefening. Er is ook het luisteren, meedoen, het gedrag, de interactie en de groepsdynamiek. Daarnaast is er het lokaal, het materiaal, de toetsen en de resultaten en er is aan deze lijst nog behoorlijk wat toe te voegen. Les geven is in feite zeggen: dit moet je weten, dat moet je doen, dit moet je aantonen, zo moet het en wel nu.

Excelleren gebeurt doordat de toetsen zeer goed worden beoordeeld. Dan wordt gesteld dat het kind uitstekend kan leren. Als je tot de gemiddelde leerlingen wordt gerekend, dan heb je leerniveau vmbo en tegenwoordig betekent dat, dat je niet zo goed kan leren. Alles ingericht voor het behalen van een diploma, want zonder diploma maak je eigenlijk geen kans in onze maatschappij. Wat mij opvalt is de smalle marge waarin leren moet gebeuren. Dat toetsresultaten iets aantonen, dat een groot beslag legt op de persoonlijke identiteit van iemand. Wat zo raakt is dat er in wezen geen vertrouwen in ligt.

Terugschakelen naar het doel van leren: dat je een volwaardige deelnemer
kan zijn in onze maatschappij.

Wat heeft dat te maken met vertrouwen?

Wanneer wij er van uitgaan dat een kind dit doel zelf ook nastreeft, dat een
kind voortdurend met anderen betrokken wil zijn om erachter te komen wat
hij of zij nodig heeft om mee te doen, dan vertrouwen we. Vertrouwen in die
behoefte om zelfstandig te zijn, kennis en kunde te vergaren en relaties aan
te gaan is door Luc Stevens beschreven als ‘basis behoeften’. Dat verlangen
voeden vraagt onder meer veiligheid, een mix van leeftijden en de variatie aan
mogelijkheden. Het vraagt vooral dat ieder individu zijn of haar soevereiniteit
kan behouden. Zo blijft de individuele levensroute afgestemd op de persoon.
Dan kunnen elementen die leerzaam zijn naar behoefte worden opgepikt.
De rest doet er niet toe. Ongekozen belasting laat zwoegen en stressen.
Gekozen belasting geeft dynamiek en de levensvreugde. De veerkracht is
groot wanneer je iets doet omdat je het zelf, van binnen uit, wilt. (Korthage en
Lagerwerf)

Maar biedt lessen aan zonder dat het kind daar de zin van inziet, erom vraagt
of mag kiezen het wel of niet te doen, waar en wanneer, dan impliceert dat
ontstemming. Loskoppelen van het vertrouwen dat het kind soeverein is en dat
aangaat wat past. Wat past is dat wat zelf gekozen wordt. Dààr kunnen we op
vertrouwen.