Gedwongen leren of leren als consequentie van een keuze? [1]

In het Engels kennen we de woorden “Coerced” en “Compulsory”. Als ik beide woorden in een vertaalprogramma stop, dan worden ze vertaald als:

Coerced = verplicht, gedwongen, onvrijwillig.

Compulsory = verplicht, noodzakelijk.

Toch hebben deze twee woorden niet eenzelfde betekenis. Coersive education heeft een heel andere betekenis dan compulsory education, maar worden in het Engels ook door elkaar gebruikt. Beiden zouden we in Nederland vertalen naar verplicht, noodzakelijk onderwijs/scholing. Toch zit er een absoluut verschil in de intentie tussen deze twee woorden, die we in de Nederlandse taal niet direct herkennen.

Bij coersive education doen de individuele wensen van een persoon die verplicht wordt er niet toe. De dwang komt voort uit een andermans doel. Je kunt er niet aan ontsnappen en je hebt geen keuze. Je zult aan de eisen die een ander stelt moeten voldoen. Coersive is bijvoorbeeld als de overheid in het kader van gezond eten iedereen verplicht tot het eten van 4 stukken fruit per dag. De dwang komt als je weigert het op te eten en het fruit je letterlijk door de strot geduwd wordt. Je hebt keuze uit welk fruit je wilt eten, maar geen keuze of je wel fruit wilt eten.

Bij compulsory education gaat het om een zelf gesteld doel waaraan bepaalde consequenties vastzitten (verplichting, noodzaak) die je accepteert vanuit je eigen keuze. Bijvoorbeeld, als je wilt autorijden op de openbare weg, dan is het noodzakelijk een rijbewijs te halen. Maar het is een eigen keuze om te willen autorijden. Je kunt bijvoorbeeld ook besluiten te blijven fietsen of gebruik te maken van het openbaar vervoer. De noodzaak een rijbewijs te halen komt dus voort uit de eigen keuze auto te willen rijden.

De leerplicht, of eigenlijk schoolplicht, is ‘coersive’, gedwongen; je moet naar school. Je hebt keuze uit verschillende soorten scholen, die in vorm misschien verschillen, maar niet in inhoud. Een keuze om niet naar school te gaan of op een andere manier je te ontwikkelen is er niet.

Ouders laten hun kinderen naar school gaan met de beste bedoelingen. Zij hebben vaak de overtuiging dat het formele onderwijs is wat kinderen nodig hebben om productieve, gelukkige volwassenen te worden. Veel ouders hebben wel twijfels over hoe goed scholen presteren. De conventionele aanpak is dat deze problemen kunnen worden opgelost met meer geld, betere leraren, meer uitdagende curricula, of strengere toetsen. Maar is dit zo? Wat als het echte probleem het fenomeen ‘scholing’ zelf is? Zou het kunnen zijn dat een van onze meest gekoesterde instellingen, door zijn aard, onze kinderen en onze samenleving teleurstelt?

Kinderen worden gedwongen om naar school te gaan. Hierdoor wordt hun vrijheid sterk beperkt, veel meer dan de meeste volwassenen zouden accepteren in hun werkplekken[2]. In de afgelopen decennia hebben we onze kinderen gedwongen steeds meer tijd door te brengen in scholen. Er is sterk bewijs dat dit de oorzaak is van psychische schade bij velen van hen[3]. Wetenschappers die hebben onderzocht hoe kinderen van nature leren hebben ontdekt dat kinderen op die manier heel diepgaand en volledig leren. Dit natuurlijke leren gaat met groot enthousiasme en onder omstandigheden die bijna tegengesteld zijn aan die van een school.

Scholen zoals we ze vandaag kennen zijn een product van de geschiedenis, niet van wetenschap. De blauwdruk hiervoor werd ontwikkeld tijdens de protestantse Reformatie (Piëtisten), toen scholen opgezet werden om kinderen te leren om de Bijbel te lezen, om het Schrift te geloven zonder vragen te stellen en om gezagsdragers te gehoorzamen. Later is dit onderwijsmodel door Pruisen onder dwang massaal ingevoerd en hebben vrijwel alle andere landen in de wereld dit systeem overgenomen.

De vele pogingen dit onderwijssysteem te hervormen hebben weinig resultaat opgeleverd, omdat de basisstructuur en lesmethoden ongewijzigd bleven. Het is de top-down methode met curriculum, leren-en-testen. Hierin wordt de motivatie voor leren afgedwongen door een systeem van belonen en straffen[4]. Nieuwsgierigheid of het echte verlangen om iets te weten, kunnen een rol spelen, maar doen er in feite niet toe. Het is perfect ontworpen voor indoctrinatie en gehoorzaamheidstraining in de Pruisische dictatuur, maar niet voor veel anders. Het is geen wonder dat veel van ’s werelds grootste ondernemers, creatieve geesten en vernieuwers ofwel voortijdig van school zijn gegaan, zoals Thomas Edison, Richard Branson, Walt Disney en Elton John of dat ze school haatten en leerden ondanks school en niet dankzij school, zoals Albert Einstein, of Winston Churchill.Misschien vindt je kind school afschuwelijk. Of is je kind gelabeld als wanordelijk, antisociaal, ongemotiveerd, of zelfs gediagnosticeerd met een leerhandicap. Of misschien heb je gemerkt dat de creatieve vonk en de wens om te leren die je zag in je peuter gedoofd is sinds je kind naar school ging. Je bent niet alleen. Het probleem is niet dat van jou, of van je kind, of zelfs van de leraren of de schoolbestuurders. Het is het systeem. De manier waarop jij en je kind je voelen over de school is het directe gevolg van een systeem dat de individuele belangen en behoeften niet kan ondersteunen. Zou leren niet het volgende moeten zijn?

• Leuk en boeiend?
• Creativiteit en nieuwsgierigheid uitlokkend?
• Uniek voor ieder individu?
• Vormend in sociale vaardigheden, persoonlijke verantwoordelijkheid, en burgerschap?
• Voor een leven lang?

Ik ben niet tegen ‘leren’, maar wel tegen gedwongen leren en gedwongen scholing. Ik ben niet tegen het doen van examens om toegelaten te kunnen worden aan bepaalde vervolgopleidingen, maar wel als dit verplicht gesteld wordt zonder een eigen doel te dienen. Examens zijn een middel, geen doel op zich. Zoals het nu is, bepaalt het niveau van de examens en het vakkenpakket/profiel je toekomst. Het bepaalt de richting en het niveau waarin je een verdere opleiding zou kunnen gaan volgen. Ik durf te stellen dat dit eerder paden en mogelijkheden afsluit of bemoeilijkt, dan dat het jonge mensen helpt in hun verdere leven.

Waarom laten we de dwang en controle niet los? Waarom laten we de ‘leerplicht’ niet weer een ‘leerrecht’ worden? Leren is niet hetzelfde als scholing of onderwijzen.

Een valkuil is dat met het woord ‘leren’ vaak een associatie ontstaat met ‘uit een boek van een leraar‘ of ‘onderwezen worden’ maar het woord ‘leren’ is zoveel breder. Synoniemen voor leren zijn onder andere: ‘aanleren, bedreven raken, bekwamen, bijbrengen, eigen maken, instuderen, kennis opdoen, meepikken, opsteken, studeren’. Gedwongen scholing, ongeacht de intentie, zal leiden tot ongelukkige, ongemotiveerde, onderpresterende en uniforme mensen.

In China zijn welgestelde ouders het staatsonderwijs inmiddels beu, staat geschreven in een recent Blog van Helen Gao[5]. Bij deze ouders is het alternatieve leren, naar westers voorbeeld, de nieuwe rage.

“Elk kind is als een zaadje,” zegt Wang Xiaofeng. “Sommige worden verondersteld op te groeien tot maïs, maar we dwingen hen op te groeien tot gierst. Waarom?” Hij steekt zijn handpalmen in de lucht. “Omdat gierst duurder is. Maar als we dat doen, zullen we eindigen met niets anders dan gierst.“

Misschien moet het Westen weer leren van deze Chinese ouders. Wordt het niet eens tijd dat Nederlandse ouders opstaan en een halt toeroepen aan leren onder dwang? Ouders, jullie zijn de enigen die de stem van jullie kinderen kunnen vertegenwoordigen, willen jullie het zo houden?

[1] Peter Hartkamp (10 oktober 2016) ‘Het gedwongen onderwijs voorbij’, The Quantum Company. http://hetgedwongenonderwijsvoorbij.nl/

[2] https://hebjijietsgeleerdvandaag.com/2014/08/21/let-op-de-scholen-zijn-weer-begonnen/

[3] http://www.rd.com/advice/parenting/american-school-system-damaging-kids/

[4] Rutger Bregman (oktober 2016) Weg met controle. Leve de intrinsiek gemotiveerde mens. De correspondent. https://decorrespondent.nl/5445/weg-met-controle-leve-de-intrinsiek-gemotiveerde-mens/209333025-1aebea45

[5] Helen Gao, Foreign Policy, 10 februari 2015. China’s wealthy parents are fed-up with state-run education. Forget rote memorization and pressure packed tests — western alternative learning is the rage. http://foreignpolicy.com/2015/02/10/chinas-wealthy-parents-are-fed-up-with-state-run-education/